Փետրվարի 20-ին «5-րդ ալիքի» հարցազրույց» հաղորդաշարի եթերում ՀՀ ԱԺ  «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանը, խոսելով 2018 թվականի արդյունքներով 1000 խոշոր հարկատուներից հավաքագրված հարկերի մասին, անդրադարձ կատարեց նաև Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի հարկային վճարումներին` մասնավորապես նշելով. «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատն անցած տարի, նկատի ունեմ 2017թ., վճարել է 18 միլիարդ հարկ, իսկ 2018 թվականին վճարել է 42 միլիարդ հարկ։ Դուք պատկերացնո՞մ եք  ինչ է տեղի ունենում։ Դուք լսո՞ւմ եք  ինչ եմ ասում։ 18 միլիարդ և 42 միլիարդ։ Էստեղ խոսքը ոչ թե 70, այլ 300 տոկոսի մասին է խոսքը։ Հարկերի պատճառով եկամուտներն են թաքցրել»:

ԴԵՏԵԿՏՈՐԸ  վերոնշյալ  հրապարակման մեջ հայտնաբերել է  մանիպուլյատիվ  դատողություններ: Պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանի մեկանաբանությունը, որ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կողմից  2017 և 2018 թվականներին վճարված հարկերի տարբերությունը վկայում է եկամուտները թաքցնելու մասին, զուրկ է մասնագիտական հիմքերից և կարող է ապակողմնորոշել հանրությանը:

Մեր հիմնավորումը

Նախքան ապակողմնորոշիչ բնույթ ունեցող բուն հայտարարությանն անդրադառնալը, տեղին է նշել, որ համաձայն Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից հրապարակված՝ 2018թ. հունվար-դեկտեմբեր ամիսների արդյունքներով առաջին 1000 խոշոր հարկ վճարողների և նրանց կողմից վճարված հարկերի ցանկի,  Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կողմից 2018թ.-ին կատարված ընդհանուր վճարումները կազմել են ոչ թե 42,  այլ շուրջ 41 միլիարդ դրամ: Արդյո՞ք  այս անճշտությունը վրիպակ է.  դժվար է ասել, սակայն այսօրինակ թվաբանական «վրիպակ» առկա է նաև Հ. Աղազարյանի կողմից ներկայացված տոկոսային ցուցանիշներում. իսկ ավելի կոնկրետ՝ 41 միլիարդը չի կարող լինել 18 միլիարդի 300 տոկոսը:

Անդրադառնալով պատգամավորի այն մեկնաբանությանը, որ եթե 2017 թվականին կոմբինատը վճարել է 18 միլիարդ հարկ, իսկ 2018 թվականին՝ 41 միլիարդ, ապա նախկինում եկամուտները թաքցվել են, պետք է նշենք, որ այն զուրկ է մասնագիտական հիմնավորումներից և ունի ապակողմնորոշող բնույթ:

ԴԵՏԵԿՏՈՐԸ չի բացառում, որ եկամուտները  թաքցնելու գործոնն էլ կարող է առկա լինել այս ամենում, սակայն տվյալ դեպքում՝ վճարված հարկերի ծավալի կտրուկ ավելացումը  մեծամասամբ պայմանավորված է այլ գործոններով, որոնք կներկայացվեն ստորև:

Մեր հիմնավորումները

 Մեր երկրում  պղնձի և մոլիբդենի հանքանյութերի վերամշակում չի իրականացվում, այն  ամբողջությանբ արտահանվում է, ուստի, եկամուտները թաքցնելու համար, կոմբինատը պետք է թաքցներ նաև արտահանման ծավալները: Վիճակագրական վարչության տվյալներին համաձայն՝ 2018 թվականին թե՛ պղնձի, և թե՛ մոլիբդենի արտահանումը զգալիորեն կրճատվել է, իսկ  Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից հրապարակված  տվյալները վկայում են, որ վճարված մաքսատուրքերը  նույնպես նվազել են 240 միլիոն դրամով, կամ 18 տոկոսով:

Այստեղից հետևություն, որ 2018 թվականին կոմբինատի գործունեությունը   արտադրանքի արտահանման ծավալային մասով ոչ միայն դրական փոփոխությունների չի ենթարկվել, այլև 2017 թ.-ի համեմատ նվազել է, և սա այն դեպքում, երբ հարկային վճարումների հավելաճը  2018 թվականին կազմել է 22 միլիարդ դրամ, որն ավելի է նախորդ տարվա նույն ցուցանիշից 130 տոկոսով:

Մեր ընթերցողների մոտ կարող է հարց  առաջանալ. ինչո՞վ է պայմանավորված Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կողմից 2018 թվականին վճարված հարկերի նման աճը: Չժխտելով  Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից իրականացված որոշակի քայլերի դրական ազդեցությունն այս հարցում, այդուհանդերձ, պետք է փաստենք, որ հարկերի նման հավելաճը հիմնականում պայմանավորված է եղել, ոչ  այնքան ՊԵԿ վարչարարությամբ, որքան  գնային գործոններով. այսինքն՝  պղնձի և մոլիբդենի համաշխարհային գների բարձրացմամբ:

Ինչպես երևում է գծապատկերից, դիտարկվող ժամանակահատվածում արտահանման և բորսայական ամենացածր գներն արձանագրվել են 2016 թվականին, իսկ  հաջորդ տարիներին դրանք շարունակաբար աճել են: Գաղտնիք չէ, որ երբ համաշխարհային շուկայում նկատվում է ապրանքերի գների բարձրացում, արտադրողներն սկսում են ավելացնել վաճառքի ծավալները՝ նպատակ ունենալով ավելացնել իրենց շահույթը: Վերոնշյալ  հանգմանքներով պայմանավորված՝ 2018 թվականին կոմբինատն արտահանված պղինձը վաճառել է նախորդ տարվա համեմատ  ավելի բարձր գնով: Տրամաբանական է, որ դրա արդյունքում ընկերությունն ստացել է ավելի շատ հասույթ և վճարել ավելի շատ հարկեր: 

Ինչպես երևում է այս գծապատկերից, 2018 թվականին վճարված հարկերի շեշտակի աճը, որը 2017 թվականի համեմատ ավել է եղել  22.3 մլրդ. դրամով, կամ շուրջ 120 տոկոսով, պայմանավորված է նաև այլ հարկերի և վճարների ավելացմամբ, առավելապես՝ բնօգտագործման և բնապահպանական վճարներով: Վերջինիս մասով՝ կոմբինատը 2018 թվականին  2017- ի համեմատ ավել է վճարել շուրջ 13.9 մլդ. դրամ, կամ հավելաճը կազմել է 156 տոկոս:

Վճարված հարկերի ընդհանուր ծավալի աճի հաջորդ կարևոր բաղադրիչը շահութահարկն է: Վերը ներկայացված գնային գործոնների փոփոխության պայմաններում կազմակերպությունը ստացել է ավելի մեծ շահույթ, ինչի արդյունքում էլ  վճարել է ավելի շատ հարկ:  Ընդ որում, բորսայական գների աճին զուգահեռ, որոշակիորեն աճել է նաև  արտահանման գինը (այն գինը, որով ապրանքը հատել է ՀՀ մաքսային սահմանը), ինչը նշանակում է, որ նախ՝ արտահանված 1 տոննա հանքանյութի համար ընկերությունն ավելի շատ մաքսային վճարումներ է կատարել, իսկ արդեն բորսայական գների աճով պայմանավորված՝ ստացել է ավելի մեծ շահույթ ու  վճարել  ավելի շատ շահութահարկ: 2018 թվականին, միայն շահութահարկի գծով ընկերությունը պետական բյուջե 10.5 միլիարդ դրամ ավելի է վճարել, կամ հավելաճը կազմել է 168 տոկոս:

 Եվս մի կարևոր հանգամանք. համաձայան Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվության, գունավոր մետաղների համաշխարհային գների տատանումներով պայմանավորված՝ ընկերությունը  2016 թվականը ամփոփել է 41.1 միլիարդ դրամ վնասով, իսկ 2017 թվականին ունեցել է ընդամենը 10.8 միլիարդ դրամի շահույթ: Սա նշանակում է, որ 2016 և 2017 թվականներին կոմբինատը   լուրջ ֆինանսական խնդիրներ է ունեցել, ինչը ևս ազդել է այդ տարիներին ընկերության կողմից վճարված հարկերի ծավալի վրա: Այս փաստը ևս մեկ անգամ ամրապնդում է ԴԵՏԵԿՏՈՐԻ հիմնավորումը, որ կոմբինատի՝ 2018 թվականի հարկային վճարումների աճը ոչ թե բացառապես վարչարարության արդյունք է, այլ պայմանավորված է նաև այլ գործոններով:

Ամփոփելով՝ ԴԵՏԵԿՏՈՐԸ արձանագրում է, որ ՀՀ ԱԺ  «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանի հայտարարությունը ապակողմնորոշող է. պղնձի և մոլիբդենի համաշխարհային գների բարձրացմամբ պայմանավորված ՝Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կողմից վճարված հարկերի աճը ներկայացվում է բացառապես իբրև նախկինում հարկերի և եկամուտների թաքցնելու հետևանք, ինչը զուրկ է մասնագիտական հիմնավորումներից և երևույթը բնորոշում է միակողմանիորեն:

Հեղինակ՝  Հայկ Բեջանյան

12-04-2019